شوره سر يا سبوره pitiriasis capitis با پوسته‌ريزي پوست سر مشخص مي‌شود كه همراه با خارش و گاهي اوقات همراه با قرمزي ودلمه مي‌باشد. شوره سر نوع خفيف درماتيت سبوروئيك مي‌باشد. درماتيت سبوروئيك يا درماتيت شوره‌اي به ضايعات قرمز و پوسته‌دار پوست كه باتوليد سبوره (پوسته‌هاي چرب يا خشك سفيد رنگ) و خارش همراه است، گفته مي‌شود. اين بيماري مسري نيست.
مكانيسم ايجاد بيماري
پوست سر بطور طبيعي در اثر لايه لايه شدن طبقه شاخي آن لايه‌هاي شاخي قديمي را ازدست داده و لايه‌هاي جديد جايگزين مي‌گردند. اين عمل آهنگ و ريتم طبيعي و مشخصي دارد اگر آهنگ و سرعت ريزش پوسته‌هاي طبقه شاخي مو از حالت طبيعي خارج شده و تشديد و تسريع شود حالتي به نام شوره سر ايجاد مي‌گردد. شوره سر به حدي شايع است كه برخي متخصصان آن را امري طبيعي مي‌دانند. پس شوره سر در اثر جدا شدن سلولهاي خارجي پوست سر به وجود مي‌آيد و بايد نسبت به درمان اين عارضه اقدام كرد.
علل شوره سر
شوره سر بدلايل مختلفي از قبيل تغذيه نادرست ، هيجان و نگراني و استرس ، هواي گرم و مرطوب ، يا سرد و خشك ، ، پوست چرب ، تعريق زياد ، عدم تعادل هورمونها بخصوص آندروژنها ، مصرف بي‌رويه مواد آرايشي مو و عدم رعايت نظافت مو (شامپو نزدن مرتب ، عدم شست‌و‌شوي كافي سر متعاقب استفاده از شامپو و يا باقي ماندن بقاياي صابون در پوست سر) ظاهر مي‌شود. همچنين شوره علت ميكروارگانيسمي و نيز قارچي داشته و همچنين عوامل ذكر شده در بالا ، در ايجاد شوره سر موثرند.
آيا علت شوره قارچ است؟
قارچها روي پوست سر بسياري افراد وجود دارند، اما همه اين افراد به شوره سر مبتلا نيستند. شوره سر در افراد مختلف ، شدتهاي مختلفي دارد و اين هم دليل ديگري است بر اين كه در سر بعضي از ما عاملي وجود دارد كه باعث مي‌شود يكي هميشه از شوره سر كلافه باشد و ديگري اصلا سرش شوره نزند. حتي در يك فرد هم اين ميزان شوره سر در زمانهاي مختلف تفاوت دارد.
از قديم ، دانشمندان عقيده داشتند پوسته‌هاي ريز روي سر يا همان شوره‌ها توسط قارچ كوچكي كه روي پوست سر رشد مي كند، ايجاد مي‌شوند. امروزه ، وجود چنين قارچهايي اثبات شده است. التهاب پوست هم نكته اي مهم است. قارچها ابتدا روي پوست سر ساكن مي‌شوند و بعد روي چربي موجود بر پوست سر. آنها اين چربيها را به اسيدهاي چرب دلخواه خودشان تجزيه مي‌كنند و حتي موادي را كه مانع و مزاحم رشد آنهاست از بين مي‌برند. اين التهاب باعث مي‌شود سلولهاي پوست سر سريعتر تقسيم شوند و بعد از آن ، محيط مناسبي براي رشد قارچها فراهم شود. همه اينها دست به دست هم مي دهند و باعث تقسيم سريع تر سلولهاي پوست سر و در نتيجه ايجاد شوره سر مي شوند. هنوز هم كسي نمي‌داند علت چند ميليون پوسته سر كه هر روزه روي لباس افراد مختلف مي‌ريزد چيست. در شركتهاي سازنده شامپوهاي ضد شوره ، ميكروبيولوژيستها بدقت مشغول رشد دادن قارچهايي هستند كه از پوسته‌هاي ريز سر به وجود آمده‌اند. هدف آنها اين است كه بفهمند اين قارچها روي چه موادي بهتر رشد مي‌كنند. اگر آنها اين مطلب را بفهمند و بتوانند تغيير مختصري در اين مواد كه روي پوست سر وجود دارند، ايجاد كنند، درمان شوره سر را كشف كرده‌اند. دو گونه از قارچها هستند كه باعث شوره سر مي شوند: «مالاسزيا وستريكتا» و «مالاسزيا گلوبوسا». تنها علتي كه باعث شده است همه فكر كنند «مالاسزيا فورفور» عامل شوره سر است ، اين است كه اين قارچ روي محيطهاي كشت رشد مي‌كنند. اما دوگونه ديگر ، حساستر از آن هستند كه روي چربيهاي حيوانات يا گياهي رشد كنند و براي رشد ، حتما نياز به چربي پوست انسان دارند. در حال حاضر ، فقط قارچها مسوول ايجاد شوره سر به حساب نمي‌آيند.
بيماريهاي پوستي ديگر همراه شوره
علت شوره سر ، التهاب پوست سر است و بيماريهايي همچون اگزما پوسته‌ريزي شديدي در پوست سر بوجود مي‌آورند و گاهي بيماريهاي عفوني مثل زرد زخم و شپش سر يا پديكولوز به صورت پوسته در سر ظاهر مي‌شوند. ساير اختلالات پوستي از جمله درماتيت سبوروئيك و درماتيت آتوپيك ، دندروف( زمان بلوغ ) ، روزاسه ، آكنه ، پسوريازيس ، چاقي ، بيماري پاركينسون ، استفاده از لوسين‌هاي خشك‌كننده حاوي الكل و بيماري ايدز از بيماريهايي هستند كه باعث شوره شديد سر مي‌شوند.
درمان شوره و پيشگيري
نمي‌توان از آن پيشگيري قطعي بعمل آورد. اما براي به حداقل رساندن شدت يا دفعات شعله‌ور شدن بيماري مي‌توانيم از روشهاي زير استفاده كنيم.
درمان ساده و غير دارويي
برس زدن مرتب موها در درمان شوره سر اهميت زيادي دارد زيرا سبب مي‌شود كه جريان خون سريعتر شود و سلول‌ها تغذيه شوند. هر شب پيش از رفتن به رختخواب با يك برس مويي ، موهاي خود را از جهات مختلف برس بزنيد، به طوري كه در حدود صدبار برس روي سرتان حركت كند و در تمام نقاط خون را به جريان بيندازد. شانه كردن مرتب موها بويزه در هواي آزاد و تميز تاثير بسياري در درمان شوره سر دارد. زيرا اين كار موجب افزايش جريان خون و سلولهاي بافت پوست سر مي‌شود.
روزانه يك بار سر خود را به خوبي شامپو كنيد. طريقه شستن سر با شامپو اهميت بيشتري از نوع شامپو دارد. هنگام شامپو كردن، پوسته‌ها را با ناخن‌هايتان سست كنيد و سرتان را حداقل 5 دقيقه مالش دهيد. براي تميز كردن موها ، از شامپوي متناسب با جنس موهايتان استفاده كنيد. مي‌توانيد به اين شامپو بر حسب نوع موها مقداري مواد تقويت كننده گياهي يا حيواني بيفزاييد.
رژيم غذايي
به گفته بعضي متخصصين علل اصلي شوره سر بر اثر بد غذايي است. درصورتي كه شوره سر در اثر بدغذايي باشد رژيم غذايي مناسب براي آن توصيه مي‌شود. پرهيز از خوردن چربيهاي حيواني، پرهيز از زياده‌روي در مصرف شيريني‌ها ، شكلات ، آجيل ، غذاهاي سرخ شده و پر ادويه سلامت را به موها باز مي‌گرداند. براي كساني كه با مشكل شوره سر رو برو هستند، خوردن سبزيها و ميوه‌ها و مواد پروتئين‌دار به مقدار فراوان تجويز مي‌شود. غذاهايي كه ويتامينهاي A ، E ، B و پروتئين به حد كافي دارند، از شوره سر جلوگيري مي‌كنند.
درمان شوره بروش سنتي
بهترين درمان طبيعي براي شوره سر آب سيب است. براي معالجه موهايتان را با آب سيب ماساژ دهيد. اسيدهاي طبيعي موجود در اين ميوه سلولهاي مرده را از سر جدا مي‌كند. پس از چند دقيقه سرتان را با شامپو بشوئيد. سركه سيب همراه با آب گرم نيز مي‌تواند بعنوان ضد شوره و ضد چربي عمل كند.
درمان شوره بروش دارويي
براي رفع شوره مختصر سر مي‌توانيد از شامپوهاي طبي ضدشوره از جمله سلنيوم سولفيد ، كتوكونازول ، پيريتنيوم زينك (پريتيون روي) و انواع شامپوهاي پلي‌تار و شامپو هاي آنتي سپتيك مانند شامپو ستاولون و نيز لوسيون‌هاي نرم‌كننده پوست استفاده كنيد.
در موارد شديدتر ، امكان دارد شامپوهاي حاوي قطران يا كرم پوست سر حاوي كورتيزون تجويز شود. براي ماليدن دارو روي پوست سر ، موها را در قسمت كوچكي از سر هم باز كنيد و پماد يا لوسيون را به خوبي روي پوست سر بماليد. اين كار را در ساير نقاط مورد نظر تكرار كنيد.
در شوره شديد سر (با پوسته ريزي و دلمه) پماد 5 درصد اسيد ساليسيليك مفيد است.
عواقب بيماري
شوره سر يكي از بيماريهاي شايع مو است كه يك بيماري مزمن است، غالباً بيماري مدت‌ها خاموش باقي مي‌ماند. در هنگام مرحله فعال بيماري، علايم را مي‌توان با درمان كنترل كرد. اين بيماري باعث ريزش مو نمي‌شود و موي چرب و شوره نقشي در طاسي سر ندارند. ولي دست پاچگي و عدم احساس راحتي در برخوردهاي اجتماعي و عفونت باكتريايي ثانويه در نواحي درگير از عوارض آن هستند.