منبع: نورپرتال (www.noorportal.com)
چه كار بايد كرد كه بشر به فضائل اخلاقي در برابر منافع شخصي پايبند و معتقد بشود و ايمان پيدا بكند كه به خاطر راستي، به خاطر حق، به خاطر عدالت از منافع شخصي خودش بگذرد. اخلاق را روي چه اساسي بايد گذاشت، اخلاقي كه بايد با خودي مبارزه بكند و در عين حال منطقي هم داشته باشد، پشتوانه اي داشته باشد و توخالي نباشد.
جمله اي از الكسيس كارل نقل مي كنند كه: در دنيا در زير پرده كلمه هاي عفت، تقوا، حق و عدالت چقدر نفع نهفته است! يعني اينها كلماتي است توخالي، پرده هايي است كه روي خودي كشيده شده است و آن طوري كه بايد حقيقت ندارد، داخل آن خالي است، مثل گردو و يا بادامي كه پوست دارد ولي مغز ندارد. حال چه بايد كرد؟
البته دو راه دارد. يك راه براي مردماني است كه عقل روشن ندارند به اين معني كه قوه تميزشان زياد نيست. بسياري از مفاهيم بي پايه را مي شود تحت تأثير تلقين و سخن به بشر القاء كرد. گاهي احساسات كاذبي در او به وجود مي آورند كه به خاطر آن احساسات كاذب ممكن است احيانا گذشت و فداكاري هم داشته باشد، ولي پايه و مبنا ندارد و به قول منطقين با كوچكترين تشكيك مشكك زايل مي شود. مثلا يك سرباز را آنچنان در سربازخانه تربيت مي كنند يعني تحت تأثير تلقين و القاء قرار مي دهند كه به راستي عاشق يك آب و خاك مخصوص مي شود. ولي اگر يك نفر آمد بيخ گوشش نشست و دو كلمه تشكيك كرد تمام اين بنا فرو مي ريزد زيرا همه اش تلقين بوده و مبنا و اساسي نداشته است. و اگر ديگري تشكيك نكند، فهم خودش كه بالا برود، درس خوانده تر بشود، عالمتر بشود، عاقلتر بشود و مسئله را تجزيه و تحليل بكند مي بيند همه آن حرفهايي كه به او تلقين مي كردند كه به خاطر فلان هدف تو بيا جان خودت را بده، سعادت خودت را بده، لذت خودت را بده، همه هستي خودت را بده، پايه اي نداشته است. چهار تا كتاب كه خواند، اندكي كه فكرش روشن شد مي گويد چرا؟ براي چه؟ مگر غير از اين است كه من همه چيز را بايد براي خودم بخواهم؟ آخر چرا من مي خواهم خودم را فدا بكنم؟ براي چه؟ همينكه آماده اين «چرا» شد مي بيند اين تربيت تلقيني به كلي خراب مي شود.
رمز اينكه هر چه عالمتر مي شود بي عقيده تر مي گردد و پايبنديش به اصول اخلاقي كمتر مي شود همين است كه غالبا اصول اخلاقي كه به بشر تعليم كرده اند منطق نداشته، پشتوانه نداشته، اعتبار نداشته، پايه نداشته و بر اساس يك سلسله تعليمات بوده است. در خانواده به او تلقين كرده اند، از پدر و مادرش تقليد كرده، در مدرسه همين طور، وقتي كه درس خوانده مي شود و راجع به اصول اخلاقي فكر مي كند، با اينكه هميشه از اين اصول حمايت مي كند و مي گويد عدالت اجتماعي چنين است، راستي چنين، امانت چنين، آزادي چنين، ولي آن ته دل كه حساب مي كند مي داند كه اين حرف ها پايه ندارد. مي گويد من روي چه حساب و ملاك به خاطر چهار كلمه حرف بيايم از منافع شخصي خودم بگذرم؟ براي چه بيايم بگذرم؟ علت اينكه جامعه عالم زير بار مفاهيم اخلاقي نمي رود همين است. اخلاقي كه در قديم بشر داشت، گذشته از يك عده پاكي كه اخلاقشان روي چه پايه و مبناي اساسي بوده كه قرآن مي فرمايد:
«الم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة اصلها ثابت و فرعها في السماء* تؤتي اكلها كل حين بإذن كما يضرب الله الامثال للناس لعلهم يتذكرون؛ آيا نديدي خدا چگونه مثل زده است؟ گفتار و اعتقاد پاكيزه مانند درختي پاك است كه ريشه اش استوار و شاخه اش در آسمان است، (و) ميوه اش را هر دم به اذن پروردگارش مي دهد، و خدا براي مردم مثل ها مي زند، شايد متوجه شوند» (ابراهيم/ 24 و 25)، و در آيه بعد مي فرمايد: «يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت في الحيوة الدنيا و في الآخره؛ خداوند كساني را كه ايمان آورده اند، در زندگي دنيا و در آخرت با سخن و اعتقاد استوار ثابت مي گرداند» (ابراهيم/ 27)، كه يك مبنا و ريشه و اساسي براي اخلاق آن ها بود و هيچ قدرتي نمي توانست آن اخلاق را از آن ها بگيرد.
آري گذشته از اين ها اكثر مردم مفاهيمي اخلاقي را روي پايه تقليد و تلقين و هيپنوتيزم و غيره فرا مي گرفتند تا آن طرفي كه مي گفته چه نيروي القايي داشته كه شخص را موقتا معتقد كند. ولي بشر عالم كمتر زير بار اين حرف ها مي رود و اين يك خطر بزرگي است براي اخلاق. حال چه بايد كرد؟ اگر بشر بخواهد از اخلاق به طور كلي صرف نظر كند مسلما اين همان انهدام بشريت است. هر قدر هم به يك نفر بگوييم كه آقا به خاطر جامعه اين كار را بكن و آن كار را نكن، براي او قابل قبول نيست و مي گويد: يك راستي كه من بگويم در اين درياي بزرگ چه اثري دارد، ولي يك دروغ كه بگويم به خاطر شخص خودم مي گويم. وقتي كه مي انديشد مي بيند منطقي در كار نيست، پشتوانه اي نيست، پايه و اساسي نيست.