ازدواج و تشكيل زندگي از مهمترين و حساس ترين فصل هاي زندگي انسان است. هدف ازدواج انتخاب يك همسفر و همراه و ياوري است كه به وسيله او به كمال برسيم همان طور كه امام علي(ع) درباره ازدواجش با حضرت فاطمه(س) فرمود: «نعم العون علي طاعه ا...؛ همسرم فاطمه ياور خوبي براي من در اطاعت و عبادت خداست».

اگر بخواهيم به چنين هدفي نائل شويم بايد براي انتخاب همسر ملاك هاي خاصي در نظر بگيريم . در انتخاب همسر بايد متوجه باشيم مي‏خواهيم كسي را انتخاب كنيم كه يك عمر در كنار او زندگي كنيم. نبايد اين مسئله مهم از روي احساسات و بدون دقت و مشورت انجام گيرد، زيرا اگر انسان دچار همسر ناشايست يا نامتناسب و ناهماهنگ شود، كارش بسيار مشكل خواهد بود.و به جرأت مي توان گفت بيشتر مشكلاتي كه در زندگي خانوادگي به وجود مي آيد به خاطر اين است كه دختر و پسر در انتخاب همسر و معيارها به خطا رفته اند.و اين فكر كه انسان بگويد : فعلاً ازدواج مي‏كنم و اگر در آينده نتوانستيم با هم زندگي كنيم، با طلاق از هم جدا مي‏شويم كاملاً خطا و خطرناك است.

معيارها و ملاك‏هايى كه در انتخاب همسر بايد در نظر گرفته شود 2 نوع است.

الف. آنهايى كه ركن و اساس‏اند و براى يك زندگى سعادتمندانه حتما لازم‏اند.

ب. آنهايى كه شرط كمال هستند و براى بهتر و كاملتر شدن زندگى‏اند و بيشتر به سليقه و موقعيت افراد بستگى دارد.

ملاك هاي دسته اول عبارتند از:

1- تدين و دين دار بودن فرد. زيرا انساني كه دين ندارد هيچ ندارد انسان بي دين در حقيقت مرده ي متحرك است و كسي كه پاي بند به دين (كه اصلي ترين مسأله زندگي است) نباشد هيچ تضميني وجود ندارد كه پاي بند به رعايت حقوق همسر و زندگي مشترك باشد. انسان ديندار هرگز نمي تواند با همسر بي دين كنار بيايد و با هم زندگي سعادتمندانه اي داشته باشند. در رواياتي متعدد، نهي شده كه: به شرابخوار همسر ندهيد و كسي كه دخترش را همسر شرابخوار كند، به دخترش جفا نموده و پيوند خويشاوندي خود را با او قطع كرده است» (1). فرمايش پيامبر اعظم (ص)است كه به شخصي كه براي گرفتن راهنمائي درباره انتخال همسر خدمت ايشان آمد فرمودند:"عليك بذات الدين" برتو باد كه همسر ديندار بگيري.(2)

واضح است كه منظور از متدين كسي است كه در همه اعمال ،گفتار، اخلاق وهمه امور زندگي تابع اسلام باشد .از ثمرات آدم متدين مي توان به موارد زير اشاره نمود:

عفت :آدم ديندار حتما با عفت است .

نجابت كسي كه دين دارد حيا دارد وآدم نجيبي است.

و مطابق با بعضي روايات، ازدواج با مرداني كه از نظر اعتقادات ديني، منحرف يا سست هستند نهي شده و علت آن چنين بيان گرديده كه: «لان المرأه تأخذ من ادب زوجها و يقهرها علي دينه» زيرا زن تحت تأثير اخلاق شوهرش قرار مي گيرد و شوهر او را بر دينش مقهور مي سازد» (3)

2- اخلاق نيك داشتن كه منظور فقط خنده روئي و خوش خلقي مصطلح بين مردم نيست بلكه منظور داشتن صفات و خلق و خوهاي پسنديده در نظر عقل و شرع است . در واقع اخلاق و دين دو ملاك و معيار اصل در ازدواج و انتخاب همسر است . لذا رسول خدا فرمودند: اذا جائكم من ترضون خلقه و دينه فزوجوه؛ هرگاه خواستگاري كه اخلاق و دين او را مي پسنديد نزد شما آمد، با ازدواج او موافقت كنيد» (4) امام رضا(ع) در نامه اي كه شخصي از حضرتش در مورد خواستگار خود از او سئوال نموده بود نوشتند:اگر بد اخلاق است دخترت را به او نده.(5)

اگر بخواهيم نمونه هايي از اخلاق خوب و بد را اشاره كنيم مي توان موارد زير را ذكر كرد.

الف . خوش زباني و بدزباني زبان ترجمان و بيانگر احوال درون است و زبان دريچه اي است از محتويات درون فرد, زبان انسان آينده ي دل اوست.

ب . بزرگواري و حسادت

ج . خوش خلقي و كج خلقي

د. حق پذيري و لجاجت

3- شرافت و اصالت خانوادگي كه منظور شهرت خانوادگي نيست بلكه منظور نجابت و پاكي خانواده است زيرا ازدواج دختر و پسر تنها پيوند و تركيب دو فرد نيست بلكه پيوند دو خانواده است و نمي توان گفت من مي خواهم با خود اين فرد ازدواج كنم و كاري به خانواده و فاميلش ندارم . زيرا اين فرد شاخه اي است از اين خانواده و از ريشه هاي همان درخت خانواده تغذيه كرده است و صفات اخلاقي , روحي عقل و جسمي آن خانواده را از راه وراثت و محيط و عادات به اين فرد منتقل كرده است . رسول خدا(ص) در اين باره مي فرمايند:

در دامن خانوداه شايسته  ازدواج كنيد زيرا عرق(نطفه وژن ها )تاثير مي گذارد. (6)  در روايتي ديگر پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمودند : "انظر في اي شي‏ء تضع ولدك فان العرق دساس؛ دقت كن كه فرزندت را در كجا مي‏گذاري (چه مادري را براي فرزندت انتخاب مي‏كني) زيرا كه اخلاق و خصايص پدران و مادران به فرزندان منتقل مي‏گردد." مقصود اين است كه مراقب باشد از چه خانواده‏اي زن مي‏گيري و يا به چه خانواده‏اي زن مي‏دهي كه اگر فرزندي از اين راه نصيب شد، اخلاق و صفات آشكار و پنهان نياكان خود را به ارث خواهد برد.(7)

4-عقل: در واقع همان نور افكني است كه جاده زندگي را روشن مي كند و بايد زن و شوهر براي اداره ي زندگي و تربيت فرزندان از نيروي عقل و فهم مجهز برخوردار باشند و رشد عقلي كافي پيدا كرده باشند همان طور كه ائمه اطهار ما را از ازدواج با افراد احمق و كم عقل نهي فرموده اند.امير مومنان (ع) مي فرمايند: بپرهيزيد از ازدواج با احمق زيرا مصاحبت وزندگي با او بلا ست وفرزندانش نيز تباه مي شوند.(8)

5- با توجه به نكات بيان شده اصل تناسب , همتايي و كفو همديگر بودن كه در روايات بين شده و از حساس ترين نكاتي است كه بايد در انتخاب همسر مورد توجه قرار گيرد واضح مي گردد. همتايي و تناسب از نظر و جنبه هاي مختلف مثل

الف . تدين و ميزان پاي بندي به دستورات شرع

ب . همتايي و هماهنگي فرهنگي و فكري

ج . همتايي اخلاقي و پاي بندي به آداب اخلاقي

اما ملاكهائي كه شرط كمال هستند و براي بهتر و كامل‌تر شدن زندگي مفيدند و بيشتر به سليقه و موقعيت افراد بستگي دارد; مانند: سلامت جسمي و روحي(البته بستگي به نوع بيماري مي تواند حتي جزء ملاكهاي اصلي باشد)‌،كفو همديگر بودن از نظر تحصيلات علمي، تناسب در زيبايي ، تناسب سني ، تناسب مالي و سطح اقتصادي ، مؤمن واقعي بودن و...كه به اهم اين موارد اشاره مي كنيم:

سلامت جسماني و رواني نيز نقش بسيار مهمي در زندگي مشترك دارد لذا قبل از اين كه مراسم عقد انجام شود حتما سلامت همسر هم از نظر روحي و هم از نظر جسمي بايد احراز شود حتي مشكلات ژنتيكي نيز در خانواده همسر بايد مد نظر قرار گيرد يعني اگر خانواده اي هستند كه بعضي از افراد آن به صورت مادرزادي معلوليت ذهني يا جسمي دارند بايد با احتياط بيشتر و با مشاوره پزشكي و روانپزشكي ازدواج انجام شود.

كفو همديگر بودن از نظر تحصيلات علمي يعني اين طور نباشد كه يك فرد تحصيل كرده با فردي بي سواد و يا خيلي كم سواد ازدواج كند هرچه از نظر تحصيلات سطح آنها به هم نزديكتر باشد بهتر است. اين ويژگي در رشد وتكامل زندگي وانجام وظايف همسري وتربيت فرزند تاثير نيكويي دارد اما بايد توجه داشت اين خصوصيت نيز مانند زيبايي شرط كما ل است نه ركن واساس .آنچه در اين موضوع مهم است همتايي علمي بين دو همسر مي باشد.

تناسب سني  يعني بين 4 تا 6 سال مرد بزرگتر باشد بهتر است. البته اگر همه شرايط ازدواج را همسر دارد مقداري سن شوهر كمتر يا بيشتر هم باشد اشكال ندارد.

زيبايي

اگر انساني قيافه ظاهري واندام همسرش را نپسندد واو را دوست نداشته باشد ممكن است بطور ناخواسته به او ستم كند واز او بهانه وايراد بگيرد وزندگي را براو تلخ نمايد.وارد است كه يكي از امامان معصوم هنگامي كه محاسن وموي مباركش را با حنا رنگ كرده وخود را آراسته بود شخصي با تعجب به ايشان گفت خودرا چه زيبا كرده ايد امام فرمود :آراستگي وزيبايي مرد بر عفت زن مي افزايد.

آري ،زيبايي به عنوان يك ركن اساسي ومعيار مستقل در زندگي زناشويي مطرح نيست بلكه يك صفت كمالي است كه اگر با صفات ومعيارهاي ركني واساسي ديگر همراه بود ارزش دارد وگرنه نه.

براي اينكه بتوان به يك تصميم صحيح و عاقلانه اي رسيد بهتر است در پايان توصيه مي شود جهت اطلاعات بيشتر و دقيق تر و تصميم گيري واقع بينانه تر براي مهمترين تصميم دوران زندگي و نقطه عطف عمر خود بهتر است در اين زمينه هم تفكر بيشتري داشت و هم از نظرات  و مشورت با افراد مورد اعتماد ، والدين، يا اقوام نزديك دلسوز و عاقل و با تجربه استفاده نمود .

لازم به ذكر است كه لازم نيست شخصي تمامي ملاك هاي فوق را داشته باشد بلكه برحسب موارد وموقعيت افراد واولويت هاي مورد نظر حدود 60 درصد اين امتيازات مورد قبول است.

كتاب هاي معرفي شده براي آگاهي بيشتر در اين زمينه مفيد است.

جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري، انتشارات پارسايان

انتخاب همسر، آيت الله ابراهيم اميني، سازمان تبليغات اسلامي

تشكيل خانواده از سري آموزشهاي خانواده ، جمعي از مؤلفان، انجمن اولياء مربيان

پي نوشت‏ها:

فروع كافي، ج 5، ص 347

وسائل، ج14 ، ص 30

3-فروع كافي، ج 5،ص 348 و 349

4-فروع كافي، ج 5، ص 347

5- جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري ص112

6- جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري ص115

7. آثار الصادقين، ج 7، ص 451.