براساس آيات و روايات، حقيقت آن است كه اگر آدمى، در مجموع رو به خدا داشته و خداخواه، مؤمن، و دوستدار حضرت رسول اكرم(ص) و اهل بيت(ع) باشد؛ ولى در اينجا خود را از آلودگى‏ها و تعلّقات پاك نسازد، در قيامت با عذاب‏ها و فشارها رو به رو بوده و به طبقه اعلاى جهنم خواهد رفت كه اگر به باطنش بنگرى، بهشت خواهد بود. جهنم، اسفل‏السافلين است كه عمقش نهايت ندارد و جهنميان راه گريزى از آن ندارند. مؤمن گناهكار، در اين جهنم موقت - كه موقفى براى اهل بهشت و باطنش نور و رحمت است - مدتى قرار خواهد گرفت تا بدين عذاب‏ها تطهير شود و به عالم نور قدم بگذارد. نگا: بحارالانوار، ج 8، ص 352 و 353، روايت 2.

    براساس روايتى از امام صادق(ع)، انسان‏ها در قيامت سه دسته‏اند:

    1. يك دسته، كسانى‏اند كه در عالم حشر - آن گاه كه مردم درگير مواقف و عوالم حشراند - تحت سايه خداوند و در جوار قرب حق خواهند بود و نياز به طى آن عوالم و مواقف ندارند؛ چون آن مراحل را در اين دنيا پشت سر گذاشته‏اند.

    2. گروه ديگر انسان‏هايى‏اند كه بايد از حساب و عذاب و جهنم موقت بگذرند تا پس از تطهير و تسويه در عالم قيامت، به خدا برسند.

    3. عده‏اى ديگر انسان‏هايى‏اند كه چون مجموع وجودشان، رو به غير خدا داشته و در حال فرار از خدا بوده‏اند، به قعر جهنم فرو خواهند رفت. همان، ج 7، ص 183، روايت 31.

    بنابراين عده‏اى مستقيم، وارد بهشت و بهشت‏ها مى‏شوند و هرگز از آن خارج نمى‏شوند؛ عده‏اى پس از گذر از مواقف - از جمله جهنم موقت وارد بهشت مى‏گردند. عده‏اى نيز در جهنم جاودانه، جاى خواهند گرفت.

قرآن مى‏فرمايد: والذين كفروا و كذبوا باياتنا اولئك اصحاب النار خالدين فيها و بئس المصير، (تغابن، آيه 10).