تربيت ديني
کودک
شنبه 15 مهر 1391 كودكان و بازي‌هاي رايانه‌اي
نويسنده: سعيده كافي
منبع: جام جم آنلاين (www.jamejamonline.ir)



روزهاي پاياني سال تحصيلي از نظر بعضي‌ها شمارش معكوس براي شروع يك دردسر تازه است. دردسر چه كنم، چه كنم والدين براي سرگرم كردن كودكان در روزهاي گرم و كشدار تابستان. اين موضوع بويژه براي مادران شاغل معضلي است كه لازم است براي آن چاره‌اي انديشيده شود. در اين شرايط، راه‌حلي كه به فكر بسياري از ما مي‌رسد، جعبه جادويي است به نام رايانه با بازي‌هايي كه مي‌تواند چند ساعتي كودكان ما را سرگرم سازد و خيال ما را راحت.
شايد زماني كه براي نخستين‌بار در دهه‌هاي 60 و 70 ميلادي بازي‌هاي رايانه‌اي متولد شد، كسي تصورش را نمي‌كرد اين بازي‌ها روزي آنقدر فراگير شوند كه جاي بسياري از فعاليت‌هاي پرنشاط و سرشار از تحرك كودكان را بگيرند؛ و بعضي از آنها چنان تاثيرات عميق و مخربي بر جاي مي‌گذارند كه ما ناگزير باشيم درباره لزوم توجه به نوع بازي‌هايي كه براي فرزندانمان تهيه مي‌كنيم، گزارش بنويسيم و هشدار دهيم.
اين پديده جديد دانش بشري همچون ديگر ساخته‌هاي دست بشر دو رو دارد، كه يك روي آن، استفاده درست در جهت كمك به رشد خلاقيت‌ها و پرورش فكري و تربيتي كودكان است، و روي ديگر آن، استفاده غلط و اعتيادگونه و بدون نظارت كه در نتيجه اعتياد به بازي‌هاي رايانه اي، تخريب روح و روان، مشكلات جسمي و حركتي و ترويج خشونت و بي‌بند و باري را در پي دارد. كودك بازي‌هاي رايانه‌اي را دوست دارد به اين دليل كه بخوبي مي‌تواند با ديدن تصاوير دوبعدي و گاه سه‌بعدي همراه با شخصيت‌هاي بازي درگير ماجراهاي پرهيجان و جذابي شود كه طراح بازي براي او تدارك ديده است. اين بازي‌ها با استفاده ازموسيقي و تصاوير پرتحرك و صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان را به كودكان كنجكاو و تشنه جنب وجوش امروزي كه در خانه‌هاي آپارتماني محصور شده‌اند، ارزاني مي‌كند و همين جاذبه، روح و جسم آنان را مطيع خود مي‌سازد و به دنيايي از تخيلات مي‌برد كه خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا مي‌پندارند، و با آن همذات‌پنداري مي‌كنند.
مدت زماني كه بازي رايانه‌اي، كودك ما را به خود مشغول مي‌سازد، برخلاف فيلم به حداكثر 120دقيقه خلاصه نمي‌شود، بلكه طي كردن مراحل مختلف يك بازي گاه چند روز طول مي‌كشد و براي گذراندن اين مراحل، كودك بايد دست به هر كار خلافي بزند، در تمام اين روزها، ذهن كودك با مسائلي درگير است كه در روند تربيتي ما جايگاهي ندارد. اين در حالي است كه بسياري از خانواده‌ها درباره اين‌كه فرزندشان چه فيلمي مي‌بيند، بسيار سختگيرند، اما بدون توجه به آثار تخريبي كه يك بازي مي‌تواند بر روند تربيتي كودك و بر ذهن و روح او داشته باشد، انواع و اقسام بازي‌ها را براي كودك خود خريداري مي‌كنند.

چه بازي‌هايي بخريم

اغلب بازي‌هايي كه توسط شركت‌هاي بزرگ طراحي و توزيع مي‌شوند، كودكان را با صحنه‌هاي خشونت‌بار، پوشش‌هاي نامناسب، زمينه‌هاي روابط جنسي و مانند آن روبه رو مي‌سازند. كودك شما در صورتي كه بازي را براي او تهيه كنيد كه مناسب سنش نباشد، با تصاويري از خونريزي، قطع اعضاي بدن، درگيري‌هاي شديد، نمايش مصرف الكل، داروهاي غيرمجاز و مواد دخاني، تجاوز، رفتارهاي جنسي، برهنگي و مانند آن مواجه خواهد شد.
همه اين عوامل دست به دست هم دادند تا به گفته محمدرضا مجد رضايي معاون پژوهشي بنياد ملي بازيهاي رايانه اي ‌از 10 سال پيش در دنيا رده‌بندي سني به عنوان راه‌حلي براي كاهش آسيب‌هاي استفاده از رسانه‌هاي مختلف بصري مطرح شود. آمريكا، انگلستان، كانادا، آلمان و استراليا اولين كشورهايي هستند كه از چنين نظام رده‌بندي سني استفاده كرده و در اين زمينه صاحب‌نظر و سبك هستند. مهمترين و معروف‌ترين نظام رده‌بندي سني بازي‌ها در اين كشورها نظام ESRB است، كه براساس معيارهاي مورد نظر خود بازي‌ها را براي گروه‌هاي سني مختلف رده‌بندي مي‌كند. در اين نظام بازي‌ها براي گروه‌هاي سني از پيش از كودكي تا بالغين طبقه بندي مي‌شوند. توليد كنندگان اين رده‌بندي را با استفاده از نشانه‌ها و علائم بر روي سي دي درج كرده و در تبليغات از آن استفاده مي‌كنند.
اما در كشور ما در اواخر سال گذشته از نظام ملي رده‌بندي بازي‌هاي رايانه‌اي اسرا (ESRA) پرده‌برداري شد و به اين ترتيب سازمان اسرا به طور رسمي كار رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي داخلي و خارجي را آغاز كرد. معاون پژوهشي بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي درباره معيارهاي مورد استفاده در رده‌بندي بازي‌ها مي‌گويد: «در ايران به خاطر شرايط فرهنگي پس از انقلاب، رويكرد جامعه شناختي و اسلام شناختي ايران ما را به سمت توجه به موضوعات مهمي نظير خشونت و مفاهيم مرتبط با آن، ترس و ميزان آن، تبعيض و انواع آن مانند تبعيض ديني و جنسيتي، مواد مخدر، مشروبات الكلي و دخانيات و مسائل جنسي در سطوح مختلف تاثير‌گذار خود، گفتار ناشايست و نقض ارزش‌هاي اسلامي و ايراني سوق داده است. اين 8 معيار اصلي در اسرا از جمله مهمترين و تاثيرگذارترين مفاهيم آسيب آفرين براي گروه‌هاي مختلف سني خواهد بود.»
بر اين اساس بازي‌هاي داخلي و خارجي، البته چنانچه به صورت قاچاق و از طريق غير رسمي وارد كشور نشده باشند، قبل از ورود به بازار توسط كارشناسان نظام ملي رده‌بندي بازي‌هاي رايانه‌اي بازبيني و با توجه به معيارهاي اسرا براي گروه‌هاي مختلف سني نشانه‌گذاري مي‌شوند.
اغلب بازي‌هايي كه توسط شركت‌هاي بزرگ طراحي و توزيع مي‌شوند، كودكان را با صحنه‌هاي خشونت‌بار پوشش‌هاي نامناسب زمينه‌هاي روابط جنسي و مانند آن روبه رو مي‌سازند
اين نشانه‌ها كه بر پشت و روي جلد سي دي درج مي‌شود، همانند آنچه سال‌ها است در پشت برخي كتاب‌ها مي‌بينيد، شما را در خريد بازي مناسب گروه سني كودك خود راهنمايي مي‌كند. روي اين نشانه‌ها عددي حك شده است كه نشان مي‌دهد بازي مورد نظر براي آن گروه سني و بالاتر از آن مناسب و قابل استفاده خواهد بود. همچنين با مراجعه به سايت بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌توانيد با درج نام بازي در كادر جستجو از رده‌بندي سني بازي مورد نظر خود آگاه شويد.

امان از بازار قاچاق

سال‌ها است بازار كشور ما درگير معضلي است به نام قاچاق. معضلي كه مردم ما را با انواع مختلف كالاهاي غيرمجاز، از مواد مخدر گرفته تا دارو و مواد غذايي و پوشاك و در آخر محصولات فرهنگي مثل فيلم و عكس و آنچه مورد نظر ماست، يعني بازي‌هاي رايانه‌اي مواجه كرده است. مجد رضايي در زمينه مبارزه با قاچاق بازي‌هاي رايانه‌اي معتقد است: «هيچ چيز مهمتر از معرفي از طريق رسانه و صدا و سيما نخواهد بود، برنامه‌هاي تبليغاتي ما بزودي از رسانه‌هاي مختلف آغاز خواهدشد. اما كنترل بازار و نظارت بر ورود بازي‌هاي رده‌بندي شده و امتناع از ورود غير قانوني بازيهاي توصيه نشده به اداره كل همكاري‌هاي سمعي و بصري و نمايش خانگي معاونت سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برخواهد گشت، كه البته آنها برنامه‌هاي خود را براي كنترل بازار از اول خرداد آغاز خواهند كرد.»
بنا بر اين در بازار بازي‌هاي رايانه‌اي شما با خيل عظيمي از بازي‌هاي متنوع و پرهيجان خارجي روبه‌رو هستيد كه با عكس‌ها و تصاوير رنگارنگ و جذاب، كودك شما را به خريد خود ترغيب مي‌كنند. در اين صورت اگر ناچاريد در مقابل اصرار‌ و پافشاري كودك خود سر تسليم فرود آوريد و بازي‌هايي را براي كودك خود تهيه كنيد كه احيانا از كانال بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي عبور نكرده و فاقد نشانه‌هاي نظام ملي رده‌بندي اسرا هستند، مي‌توانيد با توجه به نشانه‌هاي بين‌المللي تا اندازه‌اي از محتواي بازي مورد نظر خود آگاه شويد.
اين نشانه‌ها براساس نظام رده‌بندي ESRB روي پاكت‌هاي بازي چاپ شده‌اند.

(پيش از كودكي) EARLY CHILDHOOD

اين نوع بازي‌ها از نظر درجه‌بندي نوع بازي‌ها بيشتر براي كودكاني با 3 سال سن و براي خانواده‌هايي كه براي فرزند خود بازي رايانه‌اي بسيار مناسب و بدون هيچ محتواي نامناسب انتخاب مي‌كنند، توليد شده است.

EVERYONE

بازي‌هايي كه اين نشان را داشته باشند، براي افراد 6 سال و بالاتر مناسب هستند.
اين نوع بازي‌ها از نظر محتوايي ممكن است خيالي و تخيلي باشند يا ساختار كارتوني و خشونت خيلي كمي داشته باشند.

+10 EVERYONE

بازي‌هايي كه در اين رده انتخاب مي‌شوند، مخصوص افراد بيش از 10 سال هستند.
اين نوع بازي‌ها ممكن است داراي محتواي كارتوني و فانتزي با خشونت خيلي كم و حداقل موضوعات وسوسه‌انگيز باشند.

(دوره نوجواني) TEEN

بازي‌هايي كه زيرمجموعه اين رده باشند، مناسب افراد نوجوان، 13 سال و بالاتر است.
اين نوع بازي‌ها ممكن است كمي خشن با موضوعات وسوسه‌انگيز، گفتگو‌هاي كمي ركيك، نمايش خون و قماربازي همراه باشد.

(بالغ) MATURE

معني ردهMATURE اين است كه اين نوع بازي‌ها مناسب افراد بالغ 17 سال به بالا است.
اين نوع بازي‌ها ممكن است خشونت نسبتا زياد، نمايش خون، موضوعات جنسي و گفتگو‌هاي ركيك داشته باشند.

(فقط بالغين) ADULTS ONLY

اين رده به معني اين است كه فقط افراد بالغ بالاي 21 سال مي‌توانند از بازي مورد نظرشان استفاده كنند.
اين نوع بازي‌ها ممكن است داراي نمايش زياد خشونت و نمايش حركات جنسي و برهنگي باشند.
توجه مي‌كنيد آنچه كه در نظام رده‌بندي بين‌المللي مورد توجه قرار گرفته است، بويژه درباره بازي‌هاي مربوط به رده‌هاي سني 10 سال به بالا، با معيارهايي كه ما در جامعه خود براي كودك و نوجوانمان در نظر مي‌گيريم، تفاوت دارد. بنابراين لازم است با توجه به اثراتي كه اين بازي‌ها مي‌توانند بر روحيات و خلق و خوي فرزندانمان داشته باشند، همان طور كه در انتخاب دوست، خريد لباس و مانند آن دقت مي‌كنيم، در انتخاب بازي‌هايي كه در دسترس آنان قرار مي‌دهيم نيز وسواس به خرج دهيم و بيشتر مراقب جسم و روح آنان باشيم.

حركت اندر خم يك كوچه

بيش از نيم قرن از تولد بازي‌هاي رايانه‌اي در جهان مي‌گذرد؛ اين در حالي است كه مدت زيادي از ورود بازي‌سازان كشور ما به عرصه توليد اين نوع بازي‌ها نمي‌گذرد. بنابراين بايد بپذيريم كه در حال حاضر بازي‌هاي توليد داخل به هيچ وجه توان رقابت با انواع خارجي را ندارند. مجيد رضايي در تاييد اين نظر مي‌گويد: ما در بازار رقابت جايگاه مناسبي نداريم، اين بيشتر برمي‌گردد به توان توليد و تولد تازه صنعت توليد بازي‌هاي ايراني، طبيعتا كيفيت و سابقه توليد بازي‌هاي خارجي گوي سبقت را از ما ربوده و ما بايد تلاش كنيم جايگاه خود را در اين بازار پرزرق و برق پيدا كنيم. البته اين كار سختي است ولي با متخصصان خوبي كه داريم در آينده‌اي نزديك اميدآفرين خواهيم بود.
با اين حال خبرگزاري مهر گزارش مي‌دهد بازي‌هاي «شمشير نادر»، «مسابقات رالي»، «فسقلي و چوب سحرآميز 4»، «ايمان پولادي»، «سياره خاموش»، «تمساح پوزه كوتاه»، «نبرد خيبر»، «صنعت نفت»، «گرشاسب» و «انقلاب» بازي‌هايي هستند كه با حمايت بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي در دست توليد است.
اين بازي‌ها موضوع‌هاي ورزشي، تاريخي، مذهبي، دفاع مقدس، انقلابي و... دارند و در گونه‌هاي نقش‌محور، ماجراجويي، اكشن، كودك و نوجوان و... توليد و امسال سال در بازار عرضه مي‌شوند.
بازي‌هاي «ايمان پولادين»، «نبرد خيبر» و «انقلاب» با موضوع انقلاب و دفاع مقدس، بازي صنعت نفت به مناسبت سالگرد 100 سالگي صنعت نفت در كشور، مسابقات رالي با موضوع ورزش و «فسقلي و چوب سحرآميز» و «تمساح پوزه‌كوتاه» براي كودكان و نوجوانان توليد مي‌شود.