سلامت و بهداشت در دين
|
|
چهارشنبه 2 تير 1389
بهداشت دهان و دندان از ديدگاه اسلام
نويسنده: دكتر سيد صمد آقاميري (مدرس تغذيه كاربردي)فاطمه رمضاني
منبع: روزنامه رسالت (www.resalat-news.com)
حكمت نهفته در دهان و دندان:
امام صادق(ع) فرمودند: لب و موي بالاي آن در فراز دهان قرار گرفته است تا مانع رسيدن آنچه فرو مي ريزد به دهان شود مبادا كه طعم خوراك و نوشيدني بر انسان ناگوار گردد و آن را واگذارد. دندان جلو تيز قرار داده شده است زيرا به واسطه آن كار قطع كردن صورت مي پذيرد و دندان هاي آسيا، پهن قرار داده شده اند زيرا آسياب كردن و جويدن به كمك آنها انجام مي گيرد و نيش بلندتر است تا تكيه گاه دندان جانبي و دندان جلو باشد به سان استوانه اي در يك بنا.(1)
امام صادق(ع- ) خطاب به مفضل بن عمر فرمود: اي مفضل در اين آ سياهايي كه براي انسان قرار داده شده است، بينديش برخي از آنها تيز هستند تا غذا را ببرند و قطعه قطعه كنند برخي پهن اند تا غذا را بجوند و نرم كنند، هيچ يك از اين دو ويژگي، مفقود نيستند چرا كه به هر دو آنها نياز است.(2)
تاكيد برخلال كردن:
پيامبر خدا فرمود: خوشا به كساني از امت من كه خلال كنند.
پيامبر خدا فرمود: رحمت خداوند بركساني كه پس از غذا و در وضو خلال مي كنند.
امام كاظم(ع) به نقل از پيامبر خدا فرمود: رحمت خدا بر خلال كنندگان. پرسيده شد: خلال كنندگان چه كساني اند؟ فرمود: آنان كه پس از غذا، خلال مي كنند چه اگر چيزي از غذا در دهان بماند تغيير مي كند و بويش باعث آزردگي مي شود. پيامبر خدا(ص:) واگذاشتن خلال، مايه سستي دندان هاست. پيامبر خدا(ص:) دهانتان را با خلال كردن، تميز كنيد.
امام صادق(ع:) هركس غذايي بخورد پس از آن خلال كند و هركسي چنين نكند مشكل (بهداشتي) پيدا خواهد كرد.
منافع خلال كردن:
پيامبر خدا(ص:) در پي غذا خوردن، خلال كنيد چرا كه مايه سلامت دندان هاي نيش و نواجد (آسيا) است و براي انسان، جلب روزي مي كند.
پيامبر خدا(ص:) خلال كنيد چرا كه دهان را تميز مي كند و مايه سلامت لثه است.
امام صادق(ع:) خلال كردن پس از (خوردن) غذا، لثه ها را محكم مي كند، روزي مي آورد و بوي دهان را خوش مي سازد.
پيامبر خدا(ص:) فرمود: خلال كنيد، زيرا آن پاكيزگي است و پاكيزگي به ايمان فرا مي خواند و ايمان به همراه دارنده اش در بهشت است.
الكافي - نقل از وهب بن عبد ربه - امام صادق(ع) را ديدم كه خلال مي كرد، به او نگريستم، فرمود: پيامبر خدا هم خلال مي كرد و اين كار، دهان را خوشبو مي كند.
آداب خلال كردن:
امام صادق(ع) فرمود: آنچه زبانت را بر آن چرخاندي و از (لاي دندان) بيرون كشيدي فرو ده، ولي آنچه را با خلال بيرون كشيدي، بيرون افكن.
امام كاظم(ع) فرمود: بايسته خلال، آن است كه زبان خويش را در دهان بچرخاني و آن گاه آنچه را بدين سان از جاي درآيد بخوري ولي آنچه را سرسختي كند به خلال جا به جا كني و سپس از (لاي دندان ها) بيرون آوري و از دهان، بيرون افكني.
شستشوي دهان و بيني:
پيامبرخدا(ص:) شستشوي دهان و بيني، از فطرت است.
امام علي(ع:) شستشوي دهان و بيني، سنت و مايه پاكي دهان و بيني است و انفيه كردن مايه سلامت سر و پاكسازي بدن و انواع سردرد است.
پيامبر خدا(ص:) چون آب در بيني چرخاندي، همه را بيرون بريز.
پيامبر خدا(ص:) هرگاه كسي از شما وضو گرفت، به سوراخ هاي بيني آب ببرد و سپس همه را بيرون بريزد.
پيامبر خدا(ص:) دوبار محكم يا سه بار (به صورت عادي) بيني را خالي كنيد.
مضمضه:
دكتر رابرت كسل مي نويسد: (اگر نمي توانيد پس از خوردن غذا يا تنقل شكردار، دهان خود را مسواك بزنيد، دندان ها را خوب با آب بشوييد زيرا پيش از آنكه امكان مورد حمله واقع شدن دندان فراهم آيد، شكر محلول و تخميرپذير را از پناهگاه ها بيرون مي آورد و دور مي كند(3)
با اين مقدمه به اهميت استحباب مسواك دهان قبل از هر وضو و غسل پي مي بريم كه با مسواك چند ساعت به چند ساعت همراه وضوع و غسل به موقع، هم مواد اسيدي و فاسد كننده دهان را مي زداييم و هم با عمل به استحباب خلال كردن بعداز هر غذا و با مسواك زدن به طور عرضي و مضمضه، مخفيگاه هاي مواد فاسد كننده دندان را پاك مي سازيم و در نتيجه دندان هاي سالم و بادوامي خواهيم داشت.
اثر پيشگيري مضمضه:
همان طور كه گفته شد ميكروب هاي موجود در دهان در اثر مواد قندي تبديل به اسيد مي شوند و اسيد حاصله باعث پوسيدگي دندان مي گردد پزشكان به اين نكته رسيده اند كه مضمضه يا گردانيدن آب در دهان كه مستحبات موكد قبل از هر وضو و غسل است در كاستن از غلظت موادقندي و نشاسته اي در دهان و يا براي كاهش آثار اين نوع مواد بر سطح دندان ها بسيار موثر است از سوي ديگر آب با اندك تفاوت در مناطق مختلف داراي مقداري فلورايد است كه نوشيدن وگرداندن آن در دهان از پوسيدگي دندان جلوگيري مي كند.
اثر پيشگيري شير مادر:
و الوالدات يرضعن اولادهن حولين كاملين(4)
و مادران فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند.
پيروان قرآن كه دو سال تمام فرزندشان را شير مي دهند، گذشته از خواص بسيار، از پوسيدگي دندان آنها جلوگيري مي كنند.
پزشكان امروز به اين مطلب رسيده اند كه براي جلوگيري از پوسيدگي دندان ها در آينده، كودك بايد از شير طبيعي مادر تغذيه كند، زيرا گذشته از اينكه شير مادر تمام مواد مورد نياز رشد دندان ها مانند كلسيم و ساير ويتامين ها را در بر دارد، تغذيه با شيشه پستانك دار، باعث مي شود كه سطح بين دندان ها دچار پوسيدگي گردد و لذا در طرفي كه كودك عادت به خوابيدن به آن سمت دارد، شدت پوسيدگي زياد است.(5)
اهميت چوب مسواك (اراك:)
بيش از يكهزار سال است كه مسلمانان به دستور طب اسلامي با چوب خوشبوي اراك مسواك مي كنند پوسيدگي كمتر دندان مصرف كنندگان اين چوب گروهي از محققان را برانگيخته تا به بررسي مواد موثر شيميايي آن بپردازند و به خواص ضد ميكروبي و ضد پلاك آن پي ببرند. اين چوب حاوي تري متيل آمين و آ لكالوئيدي به نام سالوادورين است كه اثر تحريك ملايمي بر روي لثه دارد و مقادير زيادي از كلرورها بخصوص كلرور سديم، فلوئور، سيليكا، گوگرد، رزين، ويتامين ث و مقادير كمتري تانن فلاونوئيد و بتاسيتوسترول آن نقش موثري در جلوگيري از پوسيدگي دندان دارد: تري متيل آمين به عدم تجمع ذرات مواد غذايي بين دندان ها كمك مي كند. كلرورها نقش ضد عفوني ملايم دارند و موقعيت فلوئور نيز واضح است. سيليكا در سفيدتر كردن دندان ها نقشي اساسي دارد، سولفور نير ضد ميكروب است و ويتامين ث به طور وسيعي در عفونت هاي دهان و خونريزي مصرف دارد و ...
براساس مطالعات انجام شده در برخي از كشورها، آثار ضد پلاك پودر چوب اراك با بهترين فرم خمير دندان هاي تجاري يكسان بوده و در سال هاي اخير بعضي از كارخانجات داروسازي اقدام به تهيه خمير دندان هايي كه حاوي عصاره ريشه و ساقه هاي چوب اراك است نموده اند مانند كارخانه )Beckenham( انگلستان با نام )Sarakan( و لابراتوار همدرد پاكستان به نام خميردندان (.)Reelu Hamdard(6)
خواص مسواك زدن در طب فقهي امام خميني:
امام خميني در كتاب چهل حديث مي فرمايد: مسواك نمودن كه رسول اكرم(ص) به آن وصيت فرمودند يكي از آداب مستحبه شرعيه است و مواقع خاصه موكد است مثل قبل از وضو و نماز و در وقت قرائت قرآن و وقت سحر و وقت برخاستن از خواب.
در اخبار شريفه سفارش بليغ و تاكيد تام درباره آن شده و از براي آن خواص و آثار بسياري ذكر شده است و ما به ذكر بعضي از آن اوراق متبرك مي كنيم؛
كافي: باسناده عن ابي عبدالله(ع) قال: في المسواك اثنتا عشره خصله ...
فرمود: در مسواك دوازده خصلت است:
1) از سنت رسول خداست.
2) پاكيزه كننده دهان است.
3) روشني چشم را زياد مي كند.
4) خداي تعالي را راضي مي كند.
5) بلغم را (ماده سفيد و لزجي كه غالبا هنگام بيماري از داخل بدن و دستگاه گوارش مترشح و به خارج دفع مي شود) مي برد.
6) حافظه را زياد مي كند.
7) دندان ها را سفيد مي نمايد.
8) حسنات را مضاعف مي كند.
9) بثورات و جوش هايي را كه در بن دندان است زايل مي كند.
10) لثه ها را محكم مي كند.
11) اشتهاي به طعام را زياد مي كند.
12) ملائكه را خوشنود و فرحناك مي كند.(7)
بثورات و قرحه ها كه در اين حديث شريف وارد است عبارت است از جوش ها و قرحه هاي كوچكي كه در بن (پي) دندان ها پيدا شود و چركي سفيد و متعفن در آن توليد مي گردد كه در وقت جويدن غذا منفجر شده و آن چرك ها مخلوط با غذا شده، اسباب كثيري از امراض از قبيل سوء هضم و غيره گردد و اطباي حاضر آن را پيوره گويند و به آن خيلي اهميت مي دهند، حتي آنكه براي معالجه آن محتاج به كشيدن دندان ها شوند.
بهترين نحوه مسواك كردن:
پيامبر اكرم(ص) فرموده اند: استاكوا عرضا و لاتستاكوا طولا.(8)
(به طور عرضي مسواك بزنيد نه به طور طولي)
دكتر رابرت كسل متخصص دندان مي نويسد: باوجود فروش و مصرف روزافزون مسواك و خميرهاي دندان، كرمخوردگي دندان ها به صورتي وسيع گسترده است پس به اين نتيجه رسيده اند كه:
1) مسواك درست در زماني به كار نمي رود كه موثر باشد. تشكيل اسيد بر روي دندان لحظاتي پس از وارد شدن شكر در دهان آغاز مي شود و در ظرف مدت 15 تا 30 دقيقه به اوج خود مي رسد. بنابراين براي جلوگيري از تشكيل اسيد و خنثي كردن اثر آن لازم است بي درنگ پس از خوردن مسواك صورت بگيرد.
2) اغلب اوقات مخصوصا در كودكان مسواك (به طور طولي) تنها با سطوح نمايان و برجسته دندان تماس حاصل مي كند كه طبيعتا با ساييده شدن مواد غذايي با آنها خود به خود پاك شده اند جاهايي از دندان كه دسترسي به آنها دشوارتر است و باكتري ها و ريزه هاي غذايي مي توانند در آن جا انباشته شوند - يعني پهنه هاي آسيب پذير از تباهي - با مسواك عادي [طولي و افقي] خوب پاك نمي شود.
3) روش درست مسواك زدن، دسترسي پيدا كردن به پناهگاه هاي باكتري ها و جاهايي است كه معمولاتباهي در آنجا پديد مي آيد. بايد بدانيم كه اين گونه نقاط در كجاي دهان قرار گرفته اند.(9)
با مسواك كردن عرضي و عمودي لابه لاي دندان ها و لثه ها، باكتري ها از پناهگاه ها و مخفيگاه ها بيرون رانده مي شوند.
پي نوشتها:
1- خصال، ج 3، ص 513
2- بحارالانوار، ج 3، ص 76
3- راهنماي پزشكي خانواده، ص 535
4- بقره، 233
5- حقايق بهداشتي اسلام و راز جلوگيري از پوسيدگي دندان، مجله پاسدار اسلام شماره 51
6- به نقل از مقاله دكتر عليرضا قنادي در كنگره بين المللي پزشكي در اسلام و ايران، خلاصه مقالات كنگره، صفحه 142 به نقل از كتاب رساله نوين فقهي پزشكي.
7- امام خميني(ره)، چهل حديث، صفحه 432 و 434 به نقل از كتاب رساله نوين فقهي.
8- سفينه البحار، ج 1، صفحه 671
9- (دندان ها و نگاهداري از آنها) در كتاب راهنماي پزشكي خانواده، ج 1، صفحه .535
|
| |
|